Rüzgarlar Ve Yönleri

Alçak Basınç Sistemleri olarak adlandırılan Siklonlar, Kuzey Yarımküre’de genel olarak bulutlar, yağış ve fırtınaları getirirler.

Rüzgarı oluşturan ve etkileyen 3 etken vardır:

• Basınç Farkı Gücü
• Coriolis etkisi
• Sürtünme

Basınç Farkı Gücü (BFG veya PGF)
Dünyanın dengesiz ısıtması tarafındanoluşturulan güç konumları arasındaki basınç farkı nedeniyle bir kuvvet oluşur.Buna Basınç Farkı Gücü adı verilir. BFG rüzgar oluşumunun baş sorumlusudur.

Coriolis Etkisi
Dünyanın dönmesi tarafından oluşturulan güç, nesnelerin hareketlerinin sapmasına neden olduğu için rüzgarın yönüne de etki eder. Coriolis etkisinin enlemlere göre etkisi değişir. Ekvatorda hiçbir coriolis etkisi yoktur. Kutuplarda ise maksimum etkisi vardır. Coriolis etkisi sadece rüzgarın yönünü etkiler. Hızına etkisi yoktur.

Sürtünme
Sürtünme yüzeyi rüzgar hızını yavaşlatır ve Coriolis etkisi zayıflar.

Rüzgarlar, havanın yüksek basınçtan alçak basınca hareket etmesi sonucu oluşur.

Yüksek ve alçak basınç arası ne kadar fazla ise, bu alanlar arası etkileşim o kadar kuvvetli olur ve rüzgar hızlanır. Ayrıca, basınç alanlarının arasındaki mesafe de rüzgar hızında etkilidir.

Rüzgarlar estikleri yönlere göre isimlendirilir. Bunun haricinde sürekli rüzgarlar, mevsimlik rüzgarlar yerel rüzgarlar da vardır.

Karadan Denize ve Denizden Karaya Rüzgarlar
Bir kıyı boyunca toprak ve su arasında eşit olmayan ısınma farkı, alçak basınç alanlarına yüksekten hava taşımak için basınç farkı kuvveti nedeniyle eşit olmayan baskılar oluşturur. Gün boyunca, deniz meltemi geliştirir. Geceleri bu yerlerde karadan denize doğru meltemler oluşur.

Hava kütlelerinin yatay olarak birim zamanda aldığı yola Rüzgarın Hızı denir. Rüzgarın hızı saatte kilometre (saat/km) veya saniyede metre (sn/m) olarak ifade edilir.

Denizcilikte rüzgarın hızını belirtmek için KM yerine KNOT kullanılır. 1 KNOT eşittir 1 DENİZ MİLİ’dir.

1 KNOT = 1,852 KM/SAAT = 1 DENİZ MİLİ
1 KNOT = 0,514 M/SN
Rüzgar hızı Anemometre adı verilen bir alet ile ölçülür.

Rüzgarın hem hızını hem de yönünü ölçen aletlere Anemograf denir.

Rüzgar Şiddetini ve Etkilerini belirtmek için 18. Yüzyılda Amiral Francis Beaufort tarafından bulunmuş olan Beaufort (Bofor) Skalası adı verilen bir çizelge kullanılır.

Rüzgar Yönleri
Rüzgarlar daima geldikleri yönlerle isimlendirilirler. Genelde 8 veya 16 yön olarak pusula yönleriyle veya 0⁰-360⁰ arasında 10’ar derecelik aralıklarla isimlendirilir.

Kerte
Yönleri aralarında yarıya bölmek suretiyle eski pusulalarda kullanılan Kerte Taksimatı ortaya çıkmıştır.

Eski pusulalarda 360⁰ = 32 Kerte ile ifade edilirdi. 1 KERTE = 11⁰ 15’

Derece ve Kerte Cinsinden Rüzgar Yönleri

Türkiye’de Rüzgar Yönleri

YILDIZ          : Kuzeyden esen, ismi yerel balıkçılar tarafından verilen soğuk rüzgardır. Genellikle Karadeniz ve Marmara denizi üzerinden bir soğuk cephenin geçişinden sonra eser. Yazın serin, kışın ise soğuk hava taşır.

KARAYEL       : Kuzeybatıdan esen etkili ve soğuk bir rüzgardır. Karadenizin etkili rüzgarıdır. Denizde sert fırtınalara neden olur. Genelde yağış öncesi ortaya çıkar ve yağış getirir.
LODOS          : Türkiye’nin batı kesimlerinde, güneybatı yönünden esen sıcak rüzgardır. Bazen hızı ve hamlesi 40 ile 60 knot’a kadar ulaşarak etkili olur. Denizciler için oldukça önemlidir. Yağmurun peşinden sıcak bir havaya neden olur. Özellikle kış mevsiminde, sıcak esme özelliği nedeniyle karların erimesine neden olarak zaman zaman taşkın su baskınları yaratır. Estiği sürece, sıcaklıkların normalden fazla artmasına neden olur.

Zaman zaman Ege, Marmara ve Batı Akdeniz’de deniz ulaşımını etkilediği gibi kara ve denizde can ve mal güvenliğini tehlikeye sokacak olaylara neden olarak yaşamı etkiler. “Lodos’un gözü yaşlı olur” deyimi vardır. Uzun süreli lodos esmesinin ardından mutlaka yağış gelir.

POYRAZ         : Kuzeydoğudan esen, Karadeniz’in kuzeydoğuya bakan kıyıları ile İstanbul Boğazı’nda hasar yaratabilecek şiddette esen soğuk rüzgardır. Güney Rusya üzerinde oluşan yüksek basınç ile yoğun soğuk kararlı havanın güneye, Karadeniz’in nispeten sıcak deniz yüzeyine doğru uzanması nedeniyle, güneyde oldukça kararsız ve hamleli Poyraz rüzgarı oluşur.

Poyrazın şiddeti ve hamlesi, kuzeydeki yüksek basınç ile güneydeki, yani Karadeniz üzerindeki alçak basıncın arasındaki basınç farkına bağlıdır. Basınç farkı fazlalaştıkça rüzgarın hızı ve hamlesi artar. Poyraz, aynı zamanda kış mevsiminde Türkiye’nin kuzey kıyılarında, Karadeniz ve Karadeniz’e bakan taraflarda kar yağışına neden olur.

MELTEM         : Tüm yaz boyunca Doğu Akdeniz’de düzenli olarak esen kuzeybatı rüzgarıdır. Özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında hem çok düzenli hem de kuvvetli olarak eser. Musonların oluşum özelliklerine benzerlikleri vardır. Genellikle Doğu Akdeniz’de alçak basınç oluştuğunda veya yerleştiğinde görülür. Hızı 15-20 knot’dır. Öğleden sonra zaman zaman hızı 30 knot’a kadar ulaşır. Geceleri ise rüzgarın hızında azalma görülür. Aynı özellikleri taşıyan ve Ege’de esen rüzgar da yerel ifadeyle İMBAT olarak isimlendirilir.